YAY GÖLÜ VE HAVZASI

İÇ ANADOLUNUN ÇUKUROVASI
YAY GÖLÜ VE HAVZASI

Bölgemizin kadim şehri Kayseri ili sınırları içerisindeki Erciyes dağının güney batı eteğinden başlayarak güney torosların kuzey eteklerine kadar uzanan ortalama 45 km uzunluğunda bir düz kapalı havzadır.

Havzada bulunan sultan sazlığı dünya çapında tanınan bir güzelliğe sahiptir. Sultan sazlığı göçebe kuşların ve yörede yaşayan kuş türlerinin yaşam merkezi haline gelmiştir. Doğal yapısının korunması ve turizme açılması açısından milli park ilan edilmiştir. Sazlığın doğal yapısı aynı zamanda tür bakımından soyu azalmış olan manda cinsi hayvanlar için yaşam koşullarına uygun  ender yerlerden biridir.  Jeolojik yapısı havzayı özel kılan bir konum ve güzelliğe sahiptir. Erciyes dağı ve güney toroslar havzanın her noktasından görünebilir olması kartpostallık bir görüntü mükemmelliğini ortaya koymaktadır.

Jeopolitik olarak havza sınırları Niğde, Nevşehir illerine dayanır. Demiryolu ve ulusal kara yollarının geçtiği ulaşım ağlarına sahip bir havzadır. Erciyes dağının heybeti ve ihtişamıyla bütünleşen havzanın önemi daha da artarak bölgenin göz bebeği haline gelmiştir. Erciyes eteklerinde kayak turizmi havzada kuş cenneti ve Kapadokya komşuluğu havzayı daha da popüler etmiştir. Havza Türkiye çapında projelendirmeye girebilecek kadar önem taşımaktadır. Kısaca kayserinin gelecekte denizi desek yeridir.

Göl ve havzada tarım ve hayvancılığa dayalı ekonomi ağırlıktadır: havzanın toplam 900 km kare alana sahip olması ve havzanın 1/3 toprak alanı ve iklim açısından tarıma uygun olması bölge ekonomi açısından hatırı sayılır önem kazanmaktadır. Tarımın geliştirilmesi verimin artırılması havzanın su kaybının önlenmesi açısından kapalı sulama projesi devam etmekte olup projenin bitmesiyle havza adeta küçük bir Çukurova olma yolunda hızla ilerlemektedir. Havzanın 2/3 verimsiz çorak alana sahiptir. Havzanın batısında patates ve pancar güney kısımlarında meyvecilik batı kısmında ise büyük ve küçükbaş hayvancılık genelde yapılmaktadır. Nüfus dağılımı açısından havzanın çevre sınırlarında ağırlıkta olup iç kısımları nüfusun sadece % 10’u yaşamaktadır. Havza develi, Yahyalı, İncesu ve Yeşilhisar ilçelerinin ortasında bulunur. Havzada en fazla geniş sınırı olan ilçe Yeşilhisar ilçesidir. Havzanın en yüksek dip yükseklik noktası ortalama 1120 mt en düşük noktası 1070 mt civarıdır. Havza jeofizik olarak düz istikrarlı bir yapıya sahiptir. Doğal yapısı gereği havza nem olarak ta çevredeki diğer yerlerden biraz daha nemlidir.

Gölü besleyen su kaynakları açısından zamantı ırmağı ana su kaynağı olacaktır. Kapalı sulama sistemi sayesinde Zamantı ırmağından sürekli havzaya su verilmesiyle havza önemli en büyük doğal su kaynağına kavuşacaktır. Ayrıca soysallı artezyen su kaynağı, Yahyalı çayı, kovalı barajı, Akköy barajı havza yı besleyen doğal su kaynaklarıdır.

Göl ve Ekosistem  açısından son derece zengin hayvan çeşitlerini barındırır. Sultan sazlığı sazlıkların hayvanlar için barınak ve beslenme potansiyeli açısından cömertlik sunması  hayvanların çekim merkezi durumuna gelmesini sağlamıştır.Yaklaşık 300 civarı kuş  türünün yaşadığı tesbit edilmiş ve milli park alanı ilan edilerek koruma altına alınmış olması gelecek nesillere doğa harikası mirasın devri içinde önemli yer tutmaktadır.

HAVZANIN KAYSERİ İÇİN DOĞAL ÖNEMİ

Kayseri İli Türkiye genelinde marka üretme yolunda hızlı ilerleyen ana dolumuzun sanayi ve ticaret şehri olarak büyümesini sürdürmekte olan ilimizdir. Kayseri ayrıca Çevresel değerlerin ve doğa güzelliklerinin toplum hizmetine kazandırmak amacıyla yaptığı birtakım doğa projeleriyle de öne çıktığını görüyoruz. Bunun en güzel örneklerinden Erciyes kayak merkezinin Türkiye ye kazandırılması ve yamula barajının yapılması örnek olarak gösterilebilir.

Erciyes kayak merkezi Türkiye ve dış turizme açılmasıyla yıllık binlerce yerli ve yabancı turistin ziyaret ve doğa sporlarının yapıldığı bir yer olmuştur. Ticari olarak kayseri için ciddi bir kaynak noktası olmuştur. Kızılırmak üzerine yapılan uzunluğu 62,5 km olan yamula barajı kayserinin su kültürü ve iklimsel açıdan gelişimine önemli bir katkı sağlamakla kalmamış aynı zamanda elektrik üretimi sağlayarak milli gelire ciddi katkılar sağlamıştır. Yamula da ufak çaplı teknelerin geziler düzenlendiği su sporlarının yapıldığı ciddi su aktivitelerinin yapıldığı bir nokta olmuştur. Yapılan büyük projelerin aslında o şehir gelişimine olan katkıları çok boyutlu olabilmektedir. Bahsetmiş olduğumuz Erciyes kayak merkezi ve yamula barajı kayserinin tanıtımında ve kültürel zenginleşiminde ne kadar etkili olduğunu bize göstermiştir. Bu sebeple havzanın da büyük bir projelendirilmesiyle kayserinin tanıtım  ve gelişimini daha da hızlandıracağına inancım tamdır.

HAVZANIN İKLİMSEL ETKİLEŞİMLERİ

Kayseri iç anadolunun karasal iklimi altında bulunan illerimizden biridir. Bitki örtüsü açısından son derece zayıftır. Havza ve diğer bölümlerde don tehlikesi sürekli vardır. Yamula barajının devreye girmesiyle kayseri merkez de dâhil belirli bir çevrede nem oranı bir nebzede olsun artmış durumdadır. Nemin artması bitki örtüsü gelişimi açısından son derece önemlidir. Havzasında su yüzeyinin artırılması ve birazda su derinliğinin artırılması şüphesiz bitki örtüsünün gelişimine katkı sağlayacak ve don olayının bölgede azalmasına katkı sağlayacaktır. Su yüzeyinin havzada artırılmasıyla beraber göçebe kuş ve yerleşik düzeyde yaşayan diğer hayvan türlerinin alanı genişletilmiş olacak ve devasa bir ekosistemin varlığı ortaya konmuş olacaktır.

HAVZA 4M SU DERİNLİĞİNDE DOLU TUTULURSA NASIL BİR SONUÇLAR ELDE EDİLEBİLİR

Uydu üzerinde yaptığım bir çalışma sonucu su seviyesinin mevcut su seviyesinin 4 mt daha yükseltilmesiyle elde edilecek su yüzeyi mevcut durumun 5 katı civarına çıkmaktadır. Bu durumun katkıları neler olabileceği konusunda mütalaam şu şekildedir.

1-4mt derinliğe ulaşacak suyla havzanın daha fazla dondan korunması sağlanacaktır. Gündüz güneş ısısını şarj etme kapasitesi artacak ve böylece gece ısının deşarj olma süresi uzamış ve artmış olacak. Bu durumum havzanın don tehlikesini aza çekecektir.

2-Havza göl derinliği ve yüzey büyütülmesi ile gölde tekne gezintileri ve su aktiviteleri gelişecektir.

3-Su yüzeyi ve derinliği artırmak su altı canlı yaşamda zengin çeşitliliği artıracak havzada su ürünleri üretimi ve ticareti sağlanacak bölgesel halkın gelir kaynağı daha da çeşitlendirilecektir.

4-Havza yamaçları ormanlaştırılması kolay olacaktır. Nem artmasıyla çevrede projeli ormanlaştırma sahaları oluşturulacak ve böylece bitki örtüsü zenginleştirilmiş ve yağış çekmesine katkı sağlamış olacaktır.

5-Sultan sazlığı alanı genişleyecek böylece daha fazla göçebe ve yerleşik kuş ve diğer hayvanların yaşam alanı genişlemiş olacaktır.

6-Havza kenar boylarında projeli tabi dengeye uygun konutlar yapılıp çok güzel manzaralı yaşam yerleri tesis edilebilecektir.

7-Havzada sulu tarım ve profesyonel tarım dönemi tam kapasiteyle çalışmış olacaktır. Tarımda sera dönemi çok uygun şartlarda yapılabilecektir.

Sonuç itibariyle: Havza manzara ve çevresel katkılarıyla daha verimli olacaktır. Kayseri ye büyük bir göl kazandırılmış olacaktır.

Gazeteci/Yazar 

Ali YİĞİT